22 mar
W obliczu ciągłych zmian cywilizacyjnych we współczesnym świecie w wielu jego obszarach, widać już dziś potrzebę zwiększenia systemowych rozwiązań dla polityki senioralnej.
Przemijanie to termin, który niezależnie od naszych życzeń, jest immamentnie związane z fizjologią człowieka i etapami jego życia. Nowoczesne techniki medyczne, ciągły rozwój nauki, propagowanie zdrowego stylu życia, to efekt edukacji społecznej, która wpływa na wydłużenie linii życia współczesnego człowieka.
Globalny proces starzenia się społeczeństwa i jego konsekwencje dotyczą także Polski, dlatego powinniśmy się do niech dobrze przygotować. Mając aktualne dane statystyczne wyniki badań społecznych możemy określić kierunek prac i ich rozmiar.
Starzejące się społeczeństwo i wynikające z powyższego problemy ludzi w wieku podeszłym, są wyzwaniem dla środowiska medycznego. Podejmując tematykę senioralną w obszarze zdrowotnym starszych osób powstaje przemożna chęć przekazania własnych obserwacji i przemyśleń opartych na
(EBM) dowodach naukowych.
Przegląd aktualnego piśmiennictwa, pokazuje, że badacze coraz częściej podejmują problematykę związaną z człowiekiem starym, zauważając jednocześnie wieloaspektowość zagadnień z tym związanych.
Podkreśla się, że powyższe implikuje konieczność profesjonalnej i wieloaspektowej opieki, która zapewniłaby odpowiednią jakość życia i optymalne warunki funkcjonowania omawianej grupy osób. Jest to o tyle trudna tematyka jeśli weźmiemy pod uwagę aktualną sytuację dotyczącą, transformacji w resorcie zdrowia nie tylko w obszarze polityki senioralnej.
Podobnie jak w innych krajach, ograniczone zasoby muszą być rozważnie i racjonalnie spożytkowane w procesie zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad osobami starszymi.
Aktualne oczekiwania społeczne w tym zakresie zdecydowanie wykraczają poza tradycyjne niwelowanie objawów somatycznych. Stąd też pojawia się równolegle problem jakości życia seniorów zależny od ich stanu zdrowia bio – psycho- społecznego i duchowego.
Natomiast założenia polityki zdrowotnej powinny wypływać z dobrze przeprowadzonej oceny sytuacji zdrowotnej tej subpopulacji opartej na wielokierunkowych badaniach epidemiologicznych.
Ważne, aby zwrócić uwagę na prognozy dotyczące całej Europy, gdyż w mojej opinii jest zjawisko bez precedensu w historii ludzkości.
Stąd teza o wzmocnieniu starań, aby działania wielu instytucji pomocowych ,,szły’’ w tym samym kierunku.
Stoją przed nami nowe wyzwania dotyczące między innymi usług opiekuńczych na rynku pracy czy systemów emerytalnych.
W ONZ od 2012 roku toczyły się prace nad stworzeniem Konwencji o prawach osób starszych, która dawałaby szansę skuteczniejszego przeciwdziałania różnym formom wykluczenia społecznego. Wspierajmy wielodyscyplinarnie takie inicjatywy , daje to większą skuteczność i argumenty w dyskusjach. .
Z doświadczenia wynika, że obowiązujący model opieki nad osobami starszymi, opierający się na rodzinie w praktyce nie spełnia się.
Rodziny często nie są w stanie samodzielnie pełnić opieki, zwłaszcza jeżeli osoba starsza doświadcza wielu chorób, depresji i innych zaburzeń.
Często na to nakłada się zjawisko ukrytego ageizmu czyli niechęci i wrogości wobec osób starszych. Szacuje się, że blisko milion osób w Polsce w wieku 65+ ma trudności z wykonywaniem czynności życia codziennego i równocześnie nie ma się do kogo zwrócić o pomoc.
Bardzo często do opiekunów medycznych zwracają się ludzie starsi, często samotni, bezradni i zagubieni, oczekujący wsparcia, pomocy i opieki. Takie sytuacje zmuszają do głębszej refleksji.
Aktualny raport z badania opinii społecznej pokazuje, że co 7- my Polak osiągnął wiek 65 lat, a za 40 lat prognozuje się, że co 3 – ci.
Jak widzimy, analiza danych nie daje dobrej prognozy dla społeczeństwa i polityki senioralnej.
Dane niezaprzeczalnie świadczą o tym, że to spora liczba osób, która potrzebuje i będzie potrzebowała opieki zorganizowanej oraz indywidualnej. Dane potwierdza również Główny Urząd Statystyczny.
Obszary potrzeb seniorów, które należy wzmocnić to między innymi:
- stan zdrowia
- jakość życia
- sytuacja społeczna i ekonomiczna
- aktywność w rozmaitych sferach życia
Powyższe stało się przedmiotem licznych badań, których wyniki wskazują na obecne problemy seniorów np.:
- na wykluczenie technologiczne
- osłabienie relacji interpersonalnych
- pogorszenie stanu fizycznego i psychicznego
- stopień samodzielności
Z powyższego wyraźnie wynika, jak ważne jest skoordynowanie pracy instytucji, które realizują warunki godnego i zdrowego starzenia się oraz wprowadzają nowoczesną politykę senioralną.
Nie należy zapomnieć, że jednocześnie potrzebne jest aktywizowanie osób gotowych nieść pomoc potrzebującym szczególnie w sprawach życia codziennego.
Takie działania dotyczą opiekunów prawnych, faktycznych, wolontariuszy, stowarzyszeń i zrzeszeń oraz opiekunów medycznych jako profesjonalistów, reprezentujących ,,najmłodszy” zawód w Polsce.
Omawiane problemy dotyczą różnych obszarów życia jak zostało powiedziane, wobec tego przed nami sprawdzian z umiejętności pracy w zespołach interdyscyplinarnych w ramach współpracy pomiędzy różnymi instytucjami.
Należy dodać, że zwiększenia wymaga społeczna wzajemna otwartość, aby zauważać potrzeby osób w najbliższym otoczeniu i reagować na nie.
Może należy rozpocząć przede wszystkim od edukacji prosenioralnej?
26 października 2021 roku Rada Ministrów przyjęła dokument ,, Polityka społeczna wobec osób starszych 2030”. Zapisy, które zostały przedstawione w/w dokumencie dotyczą działania wobec osób starszych np.
- kształtowanie pozytywnego postrzegania osób w wieku poprodukcyjnym w społeczeństwie
- tworzenie warunków umożliwiających wykorzystanie potencjału osób starszych jako aktywnych uczestników życia gospodarczego i rynku pracy, poprzez dostosowanie do ich możliwości
psycho- fizycznych oraz sytuacji rodzinnej - tworzenie warunków integracji międzypokoleniowej
- działania wobec niesamodzielnych osób starszych w tym zmniejszenia skali zależności od innych
- wzmacnianie samodzielności oraz dostosowanie środowiska zamieszkania do możliwości funkcjonowania osób niesamodzielnych
- zapewnienie dostępu do usług zdrowotnych- rehabilitacyjnych i opiekuńczo- pielęgnacyjnych
Aktualne wyniki z badań przeprowadzonych w społecznościach lokalnych pokazują, że co 4 senior nie wychodzi z domu, nie spotyka się z innymi osobami. Natomiast w wieku 80+ nie wychodzi z domu co 3 ci senior, a co 10 ty prawie nigdy nie jest odwiedzany w domu.
Zaledwie co 3- ci ma codzienny kontakt, by chociaż telefoniczny z bliskimi.
Styl życia, który wybiera i realizuje senior w obszarze relacji interpersonalnych ma wpływ na przeżywanie starości i jej jakość.
Polityka senioralna na poziomie krajowym i lokalnym jest bardzo dużym wyzwaniem, gdyż obecna trudna sytuacja demograficzna wymaga poszukiwania kierunków zmian.
Może należy wzniecić dyskusję społeczną po raz wtóry na temat nowych technologii, które budzą niepokój , ale potrafią ułatwić życie i seniorom i opiekunom.
Dlatego uważam, że głos praktyków na temat problemów opiekuńczych jest najważniejszy.
Opiekunowie medyczni na podstawie obserwacji własnych , twierdzą, że naglącą potrzebą starzejącego się społeczeństwa jest poprawa dostępności do usług zdrowotnych.
Gdy ktoś z bliskich zaczyna chorować, rodzina staje przed problemami, z których istnienia nie zdawała sobie sprawy. Sytuacja osoby chorej i jej rodziny zmienia się radykalnie.
Już od czasów Hipokratesa holistyczne podejście do chorych było standardem. Koncentrowano uwagę na poznaniu pacjenta holistycznie, a nie tylko na samej chorobie. Niestety całkowite podejście do człowieka zakończył wielki filozof swoich czasów Kartezjusz, który uznawał ciało człowieka za maszynę, zaś sama choroba była weryfikowalnym odchyleniem od normy.
Ten stricte biomedyczny model patrzenia na człowieka w sytuacji choroby czy niepełnosprawności pokutuje niestety do dziś.
Obecnie zgodnie z definicją WHO ( World Health Organization), powtórnie przyjmuje się model zdrowia w ujęciu holistycznym czyli bio- psycho-społecznym i od kilku lat również duchowym.
Dziś możemy powiedzieć, że to było i jest podejście genialne w swojej prostocie.
Wymaga ono jednakże, zaangażowania w proces leczenia, opieki i profilaktyki zdrowotnej, wielu specjalistów medycznych i niemedycznych.
Kończąc dzisiejszy artykuł, zapraszam niebawem na kolejny
dr n.med. Marzena Barton
wykładowca Studium Pracowników Medycznych i Społecznych
